Some health workers at Health NZ public hospitals and services are planning to strike on Thursday 23 October to 7am on Friday 24 October. Emergency departments will be open for emergencies only. Strikes planned for 23 to 24 October 2025external link
Tuipuipui HPV HPV vaccine
E fai fua tuipuipui HPV mai le 9 faasolo atu i le 26 tausaga le matutua. O le tele o aoga e fai ai le tui lea i le Tausaga 7 po o le Tausaga 8. E maua foi i le vaega faalesoifua maloloina o vaaia oe. E puipuia lau fanau i le tuipuipui HPV mai le tele o kanesa a o faasolo ina matutua.
This content is available in other languages:
O tulaga e puipuia ai oe e le tuipuipui HPV
E aogā le tuipuipui e puipuia ai mai le human papillomavirus — o se vaega o siama taatele ma e aafia ai le 4 mai le 5 tagata i le vaitaimi o lo latou soifuaga.
E pepesi le HPV pe a fepaiai tagata.
O le tele o taimi e te lē o iloa ua e maua i le HPV, ma e uma ma te'a atu lava. Ae iai tulaga e tupuola ma iu na fanau mai ai le tele o kanesa i se vaitaimi mulimuli ane o le soifuaga.
O le kanesa toalafanau le kanesa pito taatele e mafua mai le HPV. O le siama lava lea e mafua ai le kanesa o le ulu ma le ua, ma le kanesa i isi vaega o le tino. Pe ā ma le vaetolu o kanesa HPV uma e aafia ai tamaloloa. E mafai foi ona mafua mai le HPV lafitoga i itusa.
Mo nisi faamatalaga i siaki o le toalafanau, e aofia ai siaki mo le HPV, tagai i le upegatafailagi Time to Screen.
Siaki o le toalafanau — Time to Screenexternal link
E aogā tele le tuipuipui
E 9 ituaiga HPV e mafai na taofia e le tuipuipui.
Talu ai le taatele o le HPV, o le auala sili e puipuia ai lau fanau o le fai o tui e puipuia ai mai le HPV.
Vaitaimi e fai ai le tuipuipui HPV
E fai fua le tuipuipui HPV mo tagata ua atoa le 9 faasolo atu i le 26 tausaga le matutua.
E mafai na fai tuipuipui HPV mo le toatele o tamaiti i le aoga, e masani na fai i le Tausaga 7 po o le Tausaga 8. O le vaitau sili lea o le soifuaga o tupulaga e aogā tele ai tuipuipui e faatuputeleina puipuiga malosi o le tino ma e umi na puipuia ai.
- E moomia e tamaiti mai le 9 faasolo atu i le 14 tausaga le matutua le fai o tui e 2. E fai le tui lona lua pe a tau le 6 masina talu na fai le tui muamua.
- E 3 tui e moomia mo tupulaga mai le 15 tausaga le matutua. E 6 masina e va ai le faiga o tui.
Tuipuipui e fai i aoga
E fai asiasiga a le Public Health i aoga o fai ai tuipuipui mo tamaiti aoga o le Tausaga 7 po o le Tausaga 8. E maua atu i le aoga faamatalaga ma pepa o le maliega.
Faafesootai le aoga pe afai na misi e lou alo le aso na fai ai tuipuipui i le aoga, po o maua se isi avanoa e fai ai tuipuipui na misi.
Fai tuipuipui i se nofoaga e ese mai le aoga
A faapea e lē o faia i le aoga tuipuipui HPV, po o nisi mafuaaga na misi ai le avanoa e fai ai le tui, e mafai na fai e le fomai, tausimai, po o se vaega faalesoifua maloloina.
O se avanoa manaia e te lua ō faatasi ai ma lou alo e fai lona tuipuipui.
O le ituaiga tuipuipui e fai
E faaaoga i Aotearoa Niu Sila le tuipuipui Gardasil 9. E tui i lou ogalima.
E tāua le fai o tui uma e tatau na fai o le tuipuipui HPV e puipuia atoa ai.
E te lē pesia i le HPV pe maua ai i le kanesa mai le tuipuipui.
Tagai i tali o fesili masani e faatatau i le HPV ma le Gardasil 9.
Fesili ma tali faatatau i le Gardasil 9 — Medsafeexternal link
Aafiaga ma tulaga e ilitata ai le tino
E pei lava o le tele o isi fualaau, e iai taimi e ilitata ai le tino i tuipuipui. E feololo, ma e lē aafia ai tagata uma.
E lē o se mea ese le feololo o tulaga e maua ai ma o foliga na e iloa ai o lo o aogā le tuipuipui e faatupu ai le malosi i lona tino.
E masani na vaaia se mea ua ilitata ai le tino i uluai aso talu na fai le tuipuipui, pe afai o se tulaga lea e maua ai lou alo. E faitau itula po o aso foi e amata mou ese atu ai le tuipuipui mai lona tino.
O aafiaga sili na taatele o se tuipuipui e aofia ai:
- feololo le fiva
- tiga pe fula le vaega o le tino na tui.
Isi faaletonu masani
Isi faaletonu masani o le tuipuipui HPV e aofia ai:
- tiga le ulu
- faama'ima'ia
- lagona le ivā
- tau matapogia, niniva (e lelei le fai o se meaai e tau taofiofi ai)
- tiga.
Aafiaga o mea e ilitata ai le tino
E seāseā aliae aafiaga o mea e ilitata leaga ai le tino. Na o le 1 mai le 1 miliona tagata e maua ai.
Ua aoaoina atoatoa lelei le tagata o faia lou tuipuipui ma iloa auga e vaavaai ma vave togafitia se mea ua ilitata ai le tino.
O tulaga masani le aliae o aafiaga e ilitata leaga ai le tino pe a pasia minute mai le faatoa fai ai o le tuipuipui. O le mafuaaga tonu lena e tatau ai na faatali lau fanau mo le 20 minute pe a uma na fai le tuipuipui.
Mo nisi faamatalaga
E maua nisi faamatalaga o aafiaga taatele, ma foliga e vaavaai ai ma auala e lipotia ai faaletonu.