Some health workers at Health NZ public hospitals and services are planning to strike on Thursday 23 October to 7am on Friday 24 October. Emergency departments will be open for emergencies only. Strikes planned for 23 to 24 October 2025external link
Tuipuipui meningococcal Meningococcal vaccines
Na faaopoopo le tuipuipui MenB i le National Immunisation Schedule mo pepe mai le aso 1 Mati 2023. E fai fua mo tamaiti uma i lalo ifo o le 5 tausaga le matutua. E maua le tuipuipui MenB ma le MenACWY mo tupulaga mai le 13 i le 25 tausaga le matutua o nonofo i fale toatele.
On this page
- O tulaga e puipuia ai oe mai le tuipuipui meningococcal
- Tuipuipui MenB mo tamaiti i lalo ifo o le 5 tausaga le matutua
- MenACWY ma le MenB mai le 13 tausaga e faasolo atu i le 25 tausaga le matutua.
- Tamaiti ma tagata matutua e sili ona lamatia ai
- Afai e te lē agavaa mo le tuipuipui meningococcal e fai fua
- Auala e faatonu ai le fai o se tuipuipui meningococcal
- O ituaiga tuipuipui e fai
- Aaafiaga ma tulaga e ilitata ai le tino
- Fautuaga mo tamaiti i lalo ifo ma le 2 tausaga le matutua
- Aafiaga o mea e ilitata ai le tino
O tulaga e puipuia ai oe mai le tuipuipui meningococcal
O le meningococcal o se faamai e pesia mai se siama. E 2 ma'i matuā ogaoga e maua mai ai:
- fiva faiai — o se faamai e afaina ai puipui o le faiai ma le ivitu
- septicaemia — 'ona o le toto.
E eseese ituaiga siama o le meningococcal e aofia ai le A, B, C, W, ma le Y. O le tele o faamai meningococcal i Niu Sila, e mafua mai le siama o le vaega B.
E pepesi le faamai i auala e tutusa ma le fulū masani — pe a fetalei ma mafatua, po o fāua (feanu).
Lamatiaga faamai meningococcal
E pei o le emo o le mata le vave o le faamai meningococcal ma e mafai na lamatia ai le soifua. E mafai na faitau itula le vave ona afaina ai le soifua.
O tagata na faasaoina mai le faamai meningococcal e masani na tauaveina mo se vaitaimi umi aafiaga, e aofia ai le tipimutu o vae po o lima, leaga le faalogo, gatete le tino, faamanu'alia le faiai, ma ma'ila tumau i pa'u o le tino.
E aogā le tuipuipui meningococcal e puipuia ai mai le siama e mafua ai le faamai meningococcal.
Tuipuipui MenB mo tamaiti i lalo ifo o le 5 tausaga le matutua
O le aso 1 Mati 2023, na faaopoopo ai le tuipuipui meningococcal B (MenB) i le National Immunistion Schedule mo pepe ua atoa le 3 masina, 5 masina, ma le 12 masina le matutua.
E mafai na fai le tuipuipui MenB mo lau pepe e faaopoopo i isi tuipuipui masani.
E mafai foi na vave fai tuipuipui i le 2 masina, 4 masina, ma le 12 masina le matutua. O lona uiga e tatau na faaopoopo isi avanoa e fai ai tuipuipui. E mafai na e faatalanoa tulaga nei ma lau fomai, tausimai, po o le vaega faalesoifua maloloina o vaaia oe pe a tau le 6 vaiaso e fai ai tuipuipui.
Tuipuipui MenB na misi
Afai na fai le tuipuipui i le 3 masina, 5 masina, po o le 12 masina a o le i aulia le aso 1 Mati 2023, o lona uiga e le i faia le tuipuipui MenB. E maua le avanoa e fai ai.
O tamaiti uma i lalo ifo ma le 5 tausaga le matutua, ma e le i faia tuipuipui e puipuia atoa ai mai le MenB, e mafai na fai fua le tui i le taimi nei seia aulia le aso 31 Aokuso 2025.
MenACWY ma le MenB mai le 13 tausaga e faasolo atu i le 25 tausaga le matutua.
E fai fua tuipuipui MenACWY ma le MenB mai le 13 faasolo atu i le 25 tausaga le matutua ua amata nonofo i fale toatele (e aofia ai le 3 masina a o le i faia lea tulaga).
O ituaiga nofoaga nonofo toatele e aofia ai:
- aoga nofotumau
- fale tetele mo tamaiti aoga iunivesite
- nofoaga faamiliteri
- nofoaga mo tupulaga o vaavaaia i lalo o le tulafono
- falepuipui.
O ituaiga nofoaga nonofo toatele e lē o aofia ai:
- mautotogi fai toatele
- isi faiga ese mo le nonofo toatele.
Afai na fai muamua lou tuipuipui meningococcal
Afai ua ova ma le 5 tausaga talu na fai lou tuipuipui meningococcal, toe fai se isi tuipuipui e maua ai le puipuiga sili.
Tamaiti ma tagata matutua e sili ona lamatia ai
E ono mafai na maua tuipuipui ma tui faaopoopo mo le meningococcal ma e fai fua mo tamaiti ma tagata matutua e sili ona lamatia i le faamai ona o se faaletonu i le soifua maloloina, po o tagata e vavalalata ma se tasi ua maua i le meningococcal, e aofia ai le:
- Tuipuipui MenB
- Tuipuipui MenACWY
- tuipuipui meningococcal C (e fai mo pepe).
Talanoa i lau fomai, tausimai, po o le vaega faalesoifua maloloina pe fautuaina le tuipuipui lea mo oe po o lau fanau.
Auala e faatonu ai le fai o se tuipuipui meningococcal
E mafai na faatonu tuipuipui meningococcal i auala nei:
- faatonu sa'o lava ma lau fomai, tausimai, faletalavai po o le vaega faalesoifua maloloina o vaaia oe
- initaneti i le Book My Vaccine, po o le
- telefoni i ai i le 0800 28 29 26 – 8am i le 5pm, Aso Gafua i le Aso Faraile.
O ituaiga tuipuipui e fai
Tuipuipui MenB
O le tuipuipui Bexsero lea e faaaoga i Niu Sila e puipuia ai mai le meningococcal B.
Faamatalaga Bexsero — Medsafe (PDF 257KB)external linkPDF
MenACWY
E fai fua tuipuipui Menactra po o le MenQuadfi i Niu Sila e puipuia ai mai le meningococcal A, C, W, ma le Y. E te moomia le tui e 1.
Faamatalaga Menactra — Medsafe (PDF 32KB)
Faamatalaga MenQuadfi — Medsafe (PDF 307KB)external linkPDF
Tuipuipui Meningococcal C
E ono fautuaina mo pepe e sili ona lamatia i lalo ifo ma le 12 masina le matutua le NeisVac-C e puipuia ai mai le meningococcal C.
Aaafiaga ma tulaga e ilitata ai le tino
E pei lava o le tele o isi fualaau, e iai taimi e ilitata ai le tino i tuipuipui. E feololo, ma e lē aafia ai tagata uma.
E lē o se mea ese le feololo o tulaga e maua ai ma o foliga na e iloa ai o lo o aogā le tuipuipui e faatupu ai le malosi i lou tino.
E masani na aliae nai faaletonu pe a mavae nai aso talu na fai le tuipuipui. E faitau itula po o aso foi e amata mou ese atu ai le tuipuipui mai lou tino.
O aafiaga sili na taatele o le tuipuipui meningococcal e aofia ai:
- feololo le fiva
- tiga pe fula le vaega o le tino na tui
- tiga le ulu
- tagi, ita, ma le fiu e faafilemu (pepe ma fanau laiti)
- faama'ima'ia (faafaufau)
- tiga
- niniva.
Fautuaga mo tamaiti i lalo ifo ma le 2 tausaga le matutua
E mafai na maualuga le fiva mai le tuipuipui MenB – aemaise mo tamaiti i lalo ifo ma le 2 tausaga le matutua.
A o le i faia le tuipuipui
Faainu se paracetamol pe a mafai a o le i tau le taimi e fai ai le tuipuipui. Faitau lelei faatonuga o tusia i le pepa paracetamol e iloa ai le telē e faainu ai si au tama.
A galo pe leai se fualaau lea – aua le popole, e avatu e le tagata o faia le tuipuipui se fualaau pe a tou taunuu atu.
Talanoa i lau fomai po o se sui faalesoifua maloloina faatuatuaina, mo ni tulaga o fia malamalama ai.
A uma na fai le tuipuipui
A uma na faainu le paracetamol, ona toe fai lea o le isi 2 inumaga paracetamol. Va i le 6 itula inumaga o totoe.
E fesoasoani e tuuitiitia le fiva o pepe pe a uma na fai le tuipuipui.
E tāua le tutusa o inumaga uma na fautuaina e le sui na faia le tuipuipui ma le taimi e inu ai.
E fia iloa po o i ai se paracetamol i le fale – a leai, ona avatu lea o se talavai, po o sina paracetamol e ave i le fale.
Aafiaga o mea e ilitata ai le tino
E seāseā aliae aafiaga o mea e ilitata leaga ai le tino. Na o le 1 mai le 1 miliona tagata e maua ai.
Ua aoaoina atoatoa lelei le tagata o faia lou tuipuipui ma iloa auga e vaavaai ma vave togafitia se mea ua ilitata ai le tino.
O tulaga masani le aliae o aafiaga e ilitata leaga ai le tino pe a pasia minute mai le faatoa fai ai o le tuipuipui. O le mafuaaga tonu lena e tatau ai na faatali lau fanau mo le 20 minute pe a uma na fai le tuipuipui.