Some health workers at Health NZ public hospitals and services are planning to strike on Thursday 23 October to 7am on Friday 24 October.
Emergency departments will be open for emergencies only. For more information:
Some health workers at Health NZ public hospitals and services are planning to strike on Thursday 23 October to 7am on Friday 24 October.
Emergency departments will be open for emergencies only. For more information:
‘E ‘atā atu ‘a e huhu malu‘i ki he flu meí he ‘aho 1 ‘o ‘Epeleli he ta‘u kotoa. ‘Oku fokotu‘u atu ki he tokotaha kotoa ‘oku lahi hake ‘i he māhina ‘e 6 ke fakahoko ha‘o huhu malu‘i ki he flu ‘i he ta‘u kotoa. ‘Oku ta‘etotongi ia ki he kakai ‘oku feitamá, lahi hake ‘i he ta‘u 65, mo e kakai tokolahi kehe.
‘Oku fa‘a feliliuaki ‘a e vailasi flu (influenza). ‘Oku ‘uhinga ‘eni ‘e fiema‘u ke ki‘i liliu ‘a e huhu malu‘í he ta‘u kotoa ke fakatatau mo e ngaahi kalasi fo‘ou ‘o e mahakí. Ko hono fakahoko ha huhu malu‘i ki he flu ‘i he ta‘u kotoá ‘oku ‘uhinga ia ‘okú ke ma‘u ai ‘a e malu‘i lelei tahá.
‘Oku hoko fakafokifā ‘a e ngaahi faka‘ilonga ‘o e flu pea ‘e lava ke kau ai ‘a e mofi, fakamokosia, felāngaaki ‘a e uouá, hafu e ihú, tale, nounou e mānavá, mo e langalanga e keté. ‘E lava ke ke tokamohenga ai ‘i ha uike pe lahi ange.
‘Oku angamaheni ke mafola ‘a e flu ‘i he talé mo e mafatuá pea ‘oku angamaheni ke hoko ia ‘i he fa‘ahita‘u momokó.
‘E lava ke ke puke lahi meí he flu, neongo kapau ‘okú ke sino mālohi mo mo‘ui lelei. ‘E lava ke puke lahi foki mo ho‘o fānaú mei ai. Te ke toe lava foki ‘o fakamafola ia ki he kakai ‘oku tu‘u laveangofuá, kau ai ‘a e kau vaivaí pe kakai feitamá.
Kapau te ke ma‘u ‘a e flu ‘i ho‘o feitamá, ‘oku ‘i ai ha tu‘unga fakatu‘utāmaki lahi ke ke ma‘u ai ‘a e ngaahi palopalema te ne ala uesia ai koe mo ho‘o pēpeé. ‘Oku kau ‘i he ngaahi palopalemá ‘a e:
Te ke lava ‘o ma‘u ta‘etotongi ha huhu malu‘i ki he flu ‘i ha fa‘ahinga taimi pē ‘i ho‘o feitamá. Kapau ‘okú ke feitama ‘i ha to‘u flu ‘e 2, ‘oku fokotu‘u atu ke fakahoko ho huhu malu‘i ‘i he ongo to‘u mahakí fakatou‘osi.
‘Oku ‘atā atu ‘a e huhu malu‘i ki he flu meí he ‘aho 1 ‘o ‘Epeleli ‘o e ta‘u kotoa, ki mu‘a ke kamata ‘a e fa‘ahita‘u momokó. ‘Oku mau fokotu‘u atu ke huhu malu‘i ‘a e tokotaha kotoa ‘oku lahi hake ‘i he māhina ‘e 6 ki he flu ‘i he ta‘u kotoa.
Kapau ‘oku ‘i ai ha‘o ki‘i leka (tama) ‘oku si‘isi‘i hifo ‘i he ta‘u 9, talanoa ki he tokotaha ‘okú ne fai ‘a e huhu malu‘í pe te ne fiema‘u nai ha huhu malu‘i ‘e 1 pe 2 (fakavaha uike ‘e 4) ‘o fakatu‘unga pe kuó ne ‘osi ma‘u ha huhu malu‘i ki he flu ki mu‘a.
Kapau ‘oku ‘ikai ke ke fakakakato ‘a e ngaahi fiema‘u ki he huhu malu‘i ta‘etotongí, pea ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha‘o vausia huhu malu‘i ta‘etotongi meí ho‘o ngāue‘angá, ‘e ‘i ai ha totongi ki he huhu malu‘í. ‘Eke ki ho‘o toketaá, neesí, kautaha tokoni ki he mo‘ui leleí, pe fale talavaí kapau ‘oku ‘ikai ke ke fakapapau‘i.
‘Oku ‘i he vaha‘a ia ‘o e pa‘anga ‘e $25 mo e $45.
‘Oku lava ke ma‘u atu ‘a e ngaahi huhu malu‘í mei ho toketaá, neesí, pe kautaha tokoni ki he mo‘ui leleí. Ko e tokotaha kotoa ‘oku lahi hake ‘i he ta‘u 3 ‘oku lava kenau ma‘u ha huhu malu‘i ‘i he ngaahi fale talavai lahi.
Ko e ngaahi huhu malu‘i ki ha fa‘ahinga tāutaha, pe ko ha kulupu, ‘e lava foki mo ia ‘o puka ‘i he ‘initanetí fakafou ‘i he Book My Vaccine, pe ‘i he telefoní.
‘Ilo lahi ange fekau‘aki mo hono puka ha huhu malu‘i, pe ko e founga ke ma‘u atu ai ha tokoni fakapatonu ki ho‘o ngaahi fiema‘ú.
Ko hono puka ‘o ha ‘apoinimeni ki he huhu malu‘í
Hangē ko e ngaahi faito‘o lahi, ‘e lava ke fakatupunga ‘e he huhu malu‘í ha ngaahi ongo‘i. ‘Oku angamaheni ke tō ma‘ama‘a pē ia, pea ‘e ‘ikai ke ma‘u ia ‘e he tokotaha kotoa.
‘Oku angamaheni pē ‘a e ngaahi ongo‘i ‘oku tō ma‘ama‘á pea ‘oku fakahaa‘i mei ai ‘oku fakafeangai ho sisitemi malu‘í ki he huhu malu‘í.
Kapau te ke hokosia ha fa‘ahinga ongo‘i, ‘oku angamaheni ke hoko ia ‘i he ngaahi ‘aho si‘i hili hono ma‘u ‘a e huhu malu‘í. Kuo mavahe ‘a e faito‘o huhu malu‘í ia mei ho sinó ‘i loto ‘i ha lau houa pe lau ‘aho.
‘Oku kau ki he ngaahi ongo‘i angamaheni ki ha huhu malu‘i ‘a e:
‘Oku kau ki he ngaahi uesia angamaheni kehe ‘o e huhu malu‘i flu ‘a e:
‘Oku hāhāmolofia ke hoko ‘a e ngaahi uesia fakatu‘utāmaki ki he sinó. Ko e toko 1 nai pē ‘i he kakai ‘e toko 1 miliona tenau hokosia ‘eni.
Kuo ako‘i lelei ‘a e tokotaha ‘okú ne fakahoko ‘a e huhu malu‘í pea ‘okú ne ‘ilo ‘a e me‘a ke siofí pea lava ‘o faito‘o vave ha fa‘ahinga uesia ki he sinó kapau ‘e hoko.
‘Oku fa‘a hoko ‘a e ngaahi uesia ki he sinó ‘i loto ‘i he ngaahi lau miniti meí he huhu malu‘í, ko e ‘uhinga ia ‘oku fiema‘u ai ke ke tatali ‘o a‘u ki ha miniti ‘e 20 hili ‘a e huhu malu‘í.